NATTO ŹRÓDŁO WITAMINY K2 MK-7
Ta tradycyjna japońska potrawa, przygotowywana ze sfermentowanych przez Gramdodatnie bakterie Bacillus subtilis dla konsekwensji ziaren soi, jest źródłem nie tylko witaminy K2, pomagającej w walce z miażdżycą, ostoeporozą i cukrzycą typu II, ale też nattokinazy i izoflawonów. Przedstawimy jej unikalne właściwości.
Natto było w Japonii popularną potrawą już od okresu Nara, czyli mniej więcej od 710 do 784/794 r. Jednak dopiero w 1980 r. dr Hiroyuki Sumi odkrył, że w procesie fermentacji soi w natto powstaje enzym - nattokinaza. Wykazuje on bezpieczniejsze i silniejsze działanie niż aspiryna (rozpuszcza skrzepy, wspiera prawidłowe krążenie krwi i jej odpowiednią lepkość oraz gęstość, pomaga też utrzymać prawidłowy poziom krzepnięcia krwi oraz jej ciśnienia na właściwym poziomie). Na szeroką skalę badania nad właściwościami natto rozpoczęły się w 1995 r.
Witamina K
Formalnie odkryta została, jako składnik odżywczy niezbędny do krzepliwości krwi, w 1929 r. przez duńskiego naukowca Henrika Dama Nazwano ją „Koagulationsvitamin”, stąd też wywodzi się skrót „K”. Wcześniej jednak zbieżność z obecnością witaminy K i dobrym zdrowiem zauważył legendarny dentysta Weston Price, który na początku XX w. studiował zależności między dietą a chorobami w różnych populacjach. Odkrył on, że osoby jedzące niektóre nieprzetworzone produktami miały w organizmach wysoką zawartość niezidentyfikowanego składnika, który zdawał się zapewniać im ochronę przed próchnicą zębów i niektórymi chorobami przewlekłymi. Nazwał ten tajemniczy składnik „Activator X”, obecnie znany jako witamina K2. Witaminę K1, filochinon, znaleźć można w warzywach liściastych. Witamina K2, menachinon, występuje w żywności pochodzenia zwierzęcego takiej jak sfermentowane, długo dojrzewające sery oraz w sfermentowanej soi. K2 można podzielić na kilka różnych podtypów, ale najważniejsze z nich to MK-4 i MK-7. K1 przede wszystkim zaangażowana jest w proces krzepnięcia krwi K2 aktywuje białka regulujące: osteokalcyny - (GLA) wytwarzane przez osteoblasty - komórki tworzące kości Matrix Gla Protein(MGP) - hamują zwapnienia, występują w wielu tkankach organizmu. Przyjmując K2 można nie tylko zapobiegać, ale i przywrócić naczynia krwionośne do normalnego stanu. MGP zapobiega odkładaniu się wapnia w chrząstkach i ścianach naczyń krwionośnych, przenosząc go do tkanki kostnej (zapobiega sztywnieniu i pękaniu naczyń krwionośnych) białko Growth Arrest-Specific 6 (GAS6) wydzielane jest przez komórki śródbłonka i leukocyty ( w odpowiedzi na uszkodzenie tkanek, pomaga w przeżyciu, rozmnażaniu, przenoszeniu i przyleganiu komórek, czyli gojeniu się ran).
Na kruchość kości
Spożycie K2 MK-7 obecnej w nafto prowadzi do zwiększenia aktywacyjności osteokalcyny i znacznego zmniejszenia ryzyka złamania kości. Występująca w K2 MK-7 genisteina hamuje tworzenie się osteoklastów, czyli komórek kościogubnych, zaś stymuluje aktywność osteoblastów - komórek kościotwórczych. W połączeniu z wapniem i witaminą D zwiększa wytrzymałość kości przez poprawę ich geometrii. W badaniach przeprowadzonych w Japonii, a których wyniki ogłoszono w 2001 r., zaobserwowano, że istnieje zależność między ilością spożywanego spożywanego natto, a liczbą złamań kości. W tych regionach kraju, gdzie natto nie jest częścią codziennej diety, złamania szyjki kości udowej były bardziej powszechne. K2 jest więc niezbędna dla utrzymania odpowiedniej wytrzymałości kości u kobiet po menopauzie. Genisteina i daidzeina przyczyniają się do równowagi hormonalnej, a fitoestrogeny działają stymulujące na aktywność enzymów związanych z metabolizmem witaminy D3 (jest zatem czynnikiem wpływającym na poprawę zawartości mineralnej kości i szerokości szyjki kości udowej). Międzynarodowe badania potwierdziły też korzystny wpływ u dzieci - występuje silna, pozytywna korelacja między poziomem witaminy K2 i zawartością mineralną kości.
W 2004 r. rozpoczęto szeroko zakrojone badania, tzw. Badania rotterdamskie. Przez 10 lat przebadano 4807 osób. Wykazano wówczas fundamentalne znaczenie witaminy K2 MK7 w zapobieganiu kumulowania wapnia w tętnicach. 4,6tys. mężczyzn w wieku ponad 55 lat z najwyższym poziomem witaminy K2 miało o 52% mniejsze ryzyko ciężkiego zwapnienia żył, o 41% choroby wieńcowej, mniejsze o 51% ryzyko śmierci z powodu choroby wieńcowej, mniejsze o 26% ryzyko śmierci z innych przyczyn.
Obniżanie poziomu cholesterolu i zapobieganie miażdżycy
Pod wpływem fitoestrogenów występujących w natto następuje obniżenie we krwi poziomu całkowitego cholesterolu, lipoprotein o niskiej gęstości (LDL) i trójglicerydów. Działają one jako antyoksydant, hamując mikrosomalne utlenienie lipidów, zwłaszcza nienasyconych kwasów tłuszczowych, których oksydacja sprzyja tworzeniu się miażdżycy.
Natto na układ krążenia
Fitoestrogeny zmniejszają lepkość krwi, przez co poprawiają mikrokrążenie obwodowe oraz zmniejszają ryzyko zlepiania się erytrocytów i płytek krwi w naczyniach krwionośnych.
Działanie kosmetyczne
Występujące w natto fitoestrogeny poprawiają jędrność i nawilżenie skóry. Wpływają na produkcję kolagenu, elastyny, kwasu hialuronowego w głębszych warstwach skóry, których ilość jest regulowana przez hormony żeńskie i spada drastycznie w okresie menopauzy. Zauważono także ich oddziaływanie na pogrubienie i gęstość skóry, zwężenie porów skóry, które z wiekiem stają się bardziej widoczne. Stosowane są też w leczeniu trądziku oraz nadczynności gruczołów łojowych skóry w przypadku cery dojrzałej.
Inne działania
Jak wykazały badania, izoflawony pomagają w stanach zapalnych i przy leczeniu uzależnienia alkoholowego. Znajdują też zastosowanie w zaburzeniach funkcjonowania układu rozrodczego. Wykazano ich działanie przeciwnowotworowe - genisteina intensywnie hamuje angiogenezę, czyli tworzenie się naczyń krwionośnych na bazie istniejących (co jest związane z nowotworami). Wiąże się też z receptorami androgenów i hamuje aktywność biologiczną hormonów męskich, głównie testosteronu (obniża je do poziomu w granicach 50-80%), ma wpływ na zahamowanie rozwoju raka prostaty i raka gruczołu mlekowego.
Ciekawostka
Natto zawiera probiotyki, czyli tzw. dobre bakterie, od których zależne jest prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu. Pomaga w wypróżnianiu się, skutecznie usuwa nawet zgromadzone latami złogi jelitowe, czyli redukuje zaparcia, co wpływa na znaczne obniżenie wagi ciała i poprawę przemiany materii oraz odtruwanie organizmu.
Przyczyny niedoboru witaminy K2
To głównie niezróżnicowana dieta obfitująca w sztuczne tłuszcze trans, stosowanie pestycydów i nawozów sztucznych do wytwarzania żywności, zwiększenie spożycia sztucznej żywności i pustych kalorii kosztem naturalnej świeżej żywności - spożywanie jedzenia śmieciowego, tzw. fast food i dużej ilości mrożonych produktów. Występujące masowo niedobory K2 wywoływać też może spożywanie produktów z drobiu, świń i bydła hodowanego na sztucznych paszach. Tylko zwierzęta jedzące trawę przetwarzają witaminę K1 na K2 MK-4. Obecny chów zwierząt spowodował jej brak w podstawowych składnikach diety takich jak masło, jaja, sery i mięso. Dodatkowo przyczynia się do tego nadużywanie antybiotyków oraz sterydów w hodowli zwierząt. Tworzy to coraz więcej bakterii odpornych na antybiotyki, które niszczą dobrą florę bakteryjną w jelitach. Podobnie jest z używaniem leków przeciwzakrzepowych - np. warfaryny i pochodnych kumaryny. Niedobór tej witaminy może też być spowodowany chorobą woreczka żółciowego czy chorobą Leśniewskiego-Crohna.
Witamina K2 a leki przeciwzakrzepowe
Długotrwałe leczenie przeciwzakrzepowe może prowadzić do zwiększenia liczby złamań, zmniejszenia zawartości składników mineralnych i gęstości mineralnej kości ( prowadzić do osteopenii). Jak wykazują badania, gęstość mineralna kości jest znacznie mniejsza u pacjentów po udarze mózgu, którzy zostali poddani długotrwałym leczeniu warfaryną, działającą na metabolizm K2. U ludzi w trakcie długotrwałego leczenia przeciwzakrzepowego dwa razy szybciej występowało zwapnienie tętnic, które może przyczyniać się do nadciśnienia skurczowego i przerostu komór serca, niż u pacjentów, którzy nie przyjmowali antagonisty witaminy K. Kumaryny poprzez wpływ na metabolizm witaminy K2 mogą prowadzić do nadmiernego wapnienia chrząstek i tętnic tchawicy. Najnowsze badania wskazują, że najlepszym wyjściem jest połączenie witaminy K z lekami przeciwzakrzepowymi w celu ustabilizowania INR (międzynarodowy współczynnik czasu krzepnięcia osocza po uwapnieniu). Osoby biorące leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna, czyli kumaryny, powinny przed zastosowaniem witaminy K2 skonsultować się z lekarzem. Chcąc zapewnić sobie najbardziej naturalną postać witaminy K2, nattokinazy i izoflawonów, warto spożywać świeże, nieekstrahowane natto. W smaku i zapachu być może nie jest zbyt zachęcające, ale w duecie z musztardą czy pietruszką stanowi doskonały, zdrowy dodatek do potraw.
Barbara Fołda